مهمات و نحوه ی پرکردن فشنگ تفنگ های ساچمه زنی

فشنگ های ساچمه زنی که در آمریکا و انگلیس shell و cartridge نامیده می شوند، گذشته از شکل و اندازه محتویات سربی آن از پوکه ای استوانه ای شکل به طول تقریبی 70 میلی متر و از جنس پلاستیک فشرده (به صورت ریخته گری) تشکیل شده اند که قائده آن با حفاظی از جنس فلز برنج در اندازه های بلند و یا کوتاه تقویت شده است. در سالیان قبل جنس پوکه ها تمام برنج و یا از مقوای فشرده بود که پس از پرکردن، سر این پوکه ها را با دستگاه چرخ کرده و یا می بستند، ولی امروزه سر پوکه ها به صورت 6 پره و یا 8 پره پرس و یا به قول معروف بقچه می شود. در قسمت انتهای پوکه سوراخی جهت قرار دادن چاشنی تعبیه شده است. جهت پر کردن فشنگ ابتدا قسمت برنجی فشنگ را با دستگاه دستی و یا با پرس، تنگ کن زده و سپس چاشنی را با دستگاه چاشنی گذار در سوراخ ته پوکه وارد نموده و سپس طبق جدول راهنمای باروت ها مقدار لازم باروت را که از نوع تند سوز می باشد داخل پوکه ریخته و سپس گلدانی یا (wad) را که امروزه جایگزین نمد و مقوا شده است به نحوی روی باروت پرس می کنند که باروت تکان نخورده و یا به اصطلاح هوا نداشته باشد. در این مرحله چنانچه از دستگاه های دارای پرس استفاده نشود و با دست این کار را انجام دهند، باید از ضربه زدن به نمد، گلدانی و یا مقوا اجتناب کرده و تنها تا آن حد فشار وارد شود که باروت ثابت شود و تکان نخورد. سپس بسته به کالیبر تفنگ مقدار ساچمه لازم را حدود 24 گرم برای کالیبر 20 و 28 گرم برای کالیبر 16 و 32 گرم برای کالیبر 12 می باشد به داخل گلدانی (wad) ریخته و سر پوکه را با دستگاه چرخ و یا بقچه می کنند. باید توجه داشت که هرچه ساچمه ها ریزتر باشند وزن بیشتری خواهند داشت، به طور مثال در فشنگ کالیبر 12 چنانچه در حجم مساوی از ساچمه نمره 4 استفاده بشود وزن آن حدود 30 گرم شده و چنانچه در همان حجم از ساچمه نمره 8 استفاده بشود وزن ساچمه جا گرفته شده حدود 33 گرم خواهد شد. باید متذکر شد که در سال های اخیر و به جهت حفظ محیط زیست از آلودگی با سرب (بخصوص در تالاب ها و مزارع) که خاصیت سمی دارد، از ساچمه هایی از جنس بیسموت (bismuth) و یا تنگستن و استیل و یا روکش شده با نیکل استفاده می شود. ساچمه های غیر سربی چون سخت تر از سرب هستند پس از شلیک در اخل لوله به دلیل سایش با یکدیگر و یا دیواره لوله تفنگ کمتر دچار تغییر شکل شده و در نتیجه پراکنش (pattern) بهتری را ایجاد می کنند و در عوض به دلیل وزن مخصوص کمتر و سبک تر بودن زودتر از ساچمه های سربی سرعت خود را از دست داده و ضمنا انرژی کمتری نسبت به آن خواهند داشت.

چنانچه با ساچمه های غیر سربی تیراندازی شود بهتر آن است که برای جلوگیری از فرسایش لوله اولا از فشنگ هایی استفاده شود که سرعتشان کمتر از 420 متر در ثانیه (برای کالیبر 12) باشد و ثانیا از لوله هایی استفاده شود که از داخل با کروم سخت (hard crome) روکش شده اند، در غیر اینصورت لوله تفنگ سریعا مستهلک خواهد شد.

نکته دیگر آنکه چنانچه نسبت باروت به ساچمه از حد استاندارد بیشتر باشد و به اصطلاح فشنگ بیش از حد قوی پر شود، پراکنش ساچمه ها نامنظم و متفرق شده و به اصطلاح پرت خواهند زد و pattern استاندارد ساچمه ها به هم خواهد ریخت و معمولا مرکز دایره (سیبل) خالی مانده و ساچمه ها بیشتر در محیط دایره متمرکز می شوند و اصطلاحا تفنگ حاشیه زن می شود. و برعکس چنانچه وزن ساچمه ها از حد متعارف بیشتر و سنگین تر شود، از برد و انرژی ساچمه ها کم شده و به اصطلاح ساچمه ها کم آورده و کوتاه خواهند زد. پس در پر کردن فشنگ نسبت های ساچمه و باروت که در جداول راهنمای مربوطه نوشته شده است باید دقیقا رعایت شوند.

مورد مهم دیگر این است که اندازه گیری باروت و تنظیم کیل آن باید از طریق توزین با ترازوهای با دقت تا یکصدم گرم (001/0 گرم) انجام شود و نه از طریق حجم چون در حجم مساوی باروت های مختلف اوزان متفاوت داشته و به طور کلی باروت های دانه ریز وزن بیشتری از باروت های دانه درشت دارند و کیل (پیمانه) حجمی ملاک خوبی برای اندازه گیری آن ها نخواهد بود.

منبع: برگرفته از کتاب طبیعت گردی، شکار و تیراندازی نوشته دکتر امیر حسن مظهری